راهی که باید برای بیمارمحور شدن خدمات دارویی طی کنیم

راهی که باید برای بیمارمحور شدن خدمات دارویی طی کنیم، عنوان هجدهمین نشست کلاب هاوسی دوشنبه های دارویی در سال 1401 بود که در سی و یکم مردادماه برگزار شد.

در این نشست تلاش کردیم به شناخت دقیق تری از مفهوم بیمارمحور شدن خدمات دارویی در صنعت و داروخانه بپردازیم و درکنار آن، افق های پیش رو بررسی کنیم.

همچنین بررسی موانع توسعه و ارتقای سطح ارائه خدمات دارویی داروسازان و راهکارهای پیشنهادی را مدنظر قرار دادیم

سند جامع خدمات سلامت در داروخانه ها را اینجا دانلود کنید.

سیدعلی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران

سال هاست که بحث خدمت محور شدن داروخانه ها در مجامع صنفی مطرح می شود. از زمانی که دکتر شانه ساز، سکان دار سازمان غذا و دارو شدند، انتظار داشتیم تغییرات زیادی اتفاق بیفتد که همین طور هم شد؛ در طول سه سالی که ایشان در سازمان غذا و دارو از سال 1398 تا 1400 حضور داشتند هر سال شاهد اتفاقات مهم در حوزه داروخانه ها بودیم، سه ماه بعد از اینکه ایشان سکان دار سازمان غذا و دارو شدند، از سند جامع ارائه خدمات داروسازان در داروخانه ها به اتفاق وزیر وقت دکتر نمکی رونمایی کردند.

بلافاصله بعد از این رونمایی کمیته کشوری تشکیل شد، قرار بود کمیته استانی براساس همین سند 13 صفحه جامع خدمات ارائه دارویی تشکیل شود و در کمیته کشوری، هر ماه یکی دو جلسه در سازمان غذا و دارو داشتیم.

در سال بعد یعنی در 17 شهریور 1399 توانستیم خدماتی که مبتنی بر این سند جامع بودند را لیست کنیم؛ بطوریکه براساس قوانین و 17 خدمت اصلی که وجود دارد توانستیم برای تک تک این خدمات، استانداردهای ارائه خدمت را تهیه کنیم.

انجمن های علمی به طور خاص انجمن داروسازان ایران و انجمن بالینی مشارکت بیشتری در تدوین این شناسنامه ها و همین طور استانداردها داشتند، امضاها گرفته شد و مسئولین وقت تایید کردند و منتظر تعرفه گذاری بودیم. بین 4 انجمن داروسازی یعنی انجمن داروسازان ایران، انجمن علمی، انجمن اقتصاد و انجمن بالینی هماهنگی برای بحث تعرفه انجام شد،

همان طور که می دانید براساس کتاب ارزش نسبی خدمات سلامت 6 خدمت تعریف شده بود 11 خدمت به آن 6 خدمت اضافه شدند و توانستیم تعرفه گذاری انجام دهیم، چهار انجمن طی هم اندیشی که بیشتر به صورت مجازی بود، ضرایب k این خدمات را تعیین کردند و به سازمان غذا و دارو اعلام شد که مورد تایید این سازمان هم قرار گرفت.

انتظار داشتیم بعد از اینکه این اتفاق افتاد، شرایط به گونه ای فراهم شود که این موضوع را نهایی کنیم و به معاونت درمان وزارت بهداشت ارسال شود که در اداره کل تدوین استانداردهای سلامت به تایید برسد و نهایتا زمینه برای ورود به ارزش نسبی فراهم شود؛ ولی متاسفانه سال بعد با بحث آیین نامه داروخانه ها مواجه شدیم.

سومین اتفاق که در سال سوم خدمت آقای دکتر شانه ساز رخ داد آیین نامه داروخانه ها بود، قبلا شرح وظایف داروساز در آیین نامه داروخانه ها گنجانده شده بود، علاوه بر 17 ماموریت اصلی که وظایف داروساز در داروخانه بود، 23 مورد نیز تحت عنوان خدمات قابل ارائه در داروخانه برای اولین بار به آیین نامه اضافه شد، آیین نامه جدید داروخانه ها کاملتر از آیین نامه های قبلی بود و به خدمات جدیدی از قبیل مشاوره، پایش بیماران در منزل، ویدئو فارماسی، پایش بیماران مزمن، تست آزمایشگاهی، واکسیناسیون در داروخانه و … اشاره شده بود. در آیین نامه بحث اتاق و فضای فیزیکی لازم برای مشاوره نیمه خصوصی و خصوصی هم به صورت جد مطرح شد.

در دو سالی که از تدوین سند گذشته بود درگیر این مسائل بودیم. متاسفانه آیین نامه داروخانه جنبه هایی دارد که صنف ما مشغول به آن شد، بحث حد نصاب جمعیتی برای تاسیس داروخانه ها و فاصله در آیین نامه برداشته شد، به جای اینکه آیین نامه جدید در مسیری باشد که نقش داروساز، مسئول فنی، موسس و داروساز در داروخانه بیشتر باشد، به این سمت رفت که افراد در حال واگذاری داروخانه ها هستند و اتفاقا حضور داروساز نسبت به قبل از خرداد 1400 در داروخانه ها به نظرم کمرنگ تر شده و الان ویزیتورهای شرکت های پخش های و افراد دیگری که از نظر قانونی عملا برای تاسیس داروخانه صاحب صلاحیت نیستند داروخانه ها را می گردانند.

تدوین آیین نامه داخلی به گونه ای برای تسهیل رقابت بود و موضوعی که در آن زمان مطرح شد، عملا نتیجه عکس داد و باعث شد داروخانه ها از آن مسیر فاصله بگیرند.

از سال 1400 تاکنون تقریبا به هیچ جلسه ای از سوی سازمان غذا و دارو برای بحث استاندارد این خدماتی که اشاره کردم دعوت نشدم. اطلاعی هم از اینکه استانداردهای خدمات نوین در داروخانه ها در چه مرحله ای است، ندارم.

چندین بار به صورت غیررسمی از خانم دکتر محمدحسینی که نقش خیلی سازنده و مفیدی در مسائل داشتند، پیگیری کردم ایشان هم مدام می گویند این کار در دست پیگیری است؛ ولی خیلی طول کشیده و برای استاندارد خدمات که آن را حق داروساز می دانیم، بیش از یک سال زمان برده است و این در حالی است که این موضوع اصلا اختراع ما نیست و در همه دنیا انجام می شود.

در داستان کرونا بحث واکسیناسیون، تشخیص سریع و مشاوره در امریکا و بسیاری از کشورها به داروخانه ها واگذار شد؛ اما متاسفانه در کشورمان هنوز هم اندرخم بحث حق فنی ساده هستیم، حق فنی ای که عملا حق مسئولیت فنی داروساز است و به ازای حضور و خدماتی که در آیین نامه اشاره کردم به گردنش است، تعریف می شود.

به هرحال آنچه واقعیت است این است که اتفاقاتی که در این سه سال یعنی از سال 1398تا به حال رخ داد با سرعت بالایی پیش می رفت، ولی عملا از خرداد 1400 این برنامه کاملا قطع شد و اکنون از پرونده این سند اطلاعی نداریم و به نظر میرسد مسئولین جدید سازمان اهتمام کافی به بحث خدمات در داروخانه ها ندارند.

دکتر شانه ساز شخصا پیگیر مسئله بودند اما اکنون توجه مدیران ارشد سازمان غذا و دارو، به بحث خدمت محور شدن داروخانه ها، به هر دلیلی از جمله تشدید تحریم ها، مشکلات ارزی و دارویاری کمرنگ تر شده است.

منان حاجی محمودی، معاون اسبق غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران

در اجرای خدمات دارویی، نقطه کور قضیه را اقتصاد داروخانه می دانم. اینکه اقتصاد داروخانه براساس فروش دارو است و ارائه خدمات در آن، نقش پررنگی ندارد

اگر درصدی از اقتصاد داروخانه و گردش مالی داروخانه روی ارائه این خدمات متمرکز شود و بتواند درصدی از چرخه اقتصادی داروخانه را بچرخاند، این نقطه کور برداشته می شود و خودش، خودش را توسعه می دهد؛ ولی متاسفانه الان بیزنس داروخانه بر فروش داروست.

البته در حوزه داروخانه بیمارستانی شاید به واسطه حضور همکاران داروساز بالینی، هرچند با خیلی تاخیر و کند بعضی اتفاقات مثبت رخ داده که اتفاقات مبارکی است ولی در حوزه داروخانه های شهری ضعیف عمل کردیم و نتوانستیم اقدام موثری داشته باشیم.

مانع اصلی این است که نگاه وزارت بهداشت بر حوزه دارو نگاه خدمت محور نیست، بیشتر نگاه کالا محوری است

محمدرضا زرگر زاده، فعال صنعت دارو

به نظرم پیشران تغییرات در نظام سلامت حتما باید دانشگاه ها باشند که متاسفانه اینچنین نیستند. بعد از فرمایشاتی که خانم دکتر نیکفر داشتند، احساس یک فاضله کهکشانی می کنیم . اینکه یک نفر از جایی بسیار دور مثلا از مریخ آمده یک چیزهایی می گوید و ما هنوز درگیر عدد و تعرفه هستیم.

ما هنوز نتوانسته ایم نظام اقتصادی برای داروخانه ها ترسیم کنیم چه برسد که داروخانه ها خدمات محور باشند و چه برسد به اینکه بتوانیم این مفاهیم روز را عملیاتی کنیم.

فکر می کنم دانشگاه ها و هیئت های علمی باید فشار بیآورند و تاثیرگذاری بیشتری کنند. دانشگاه ها باید این روش و متدلوژی را در پیش پای حکمرانان بگذارند والا در مسیر قهقهرا پیش می رویم.

مهدی عبدوس، مدیرعامل اسبق سازمان تدارکات پزشکی هلال احمر

به نظر می رسد که اقتصاد پزشکان درمانگر و داروسازان در حال تضعیف شدن است و این برای همه وجوه نظام سلامت مخاطره آمیز خواهد بود. اگر این کار عمدی و با برنامه است، واقعا باید هشدار داد که عوارضش گریبانگیر همه می شود

حسن کربکندی، نماینده داروسازان در هیات مدیره نظام پزشکی اصفهان

قرار بود طرحی انجام دهیم که داروخانه خدمات محور باشد و آیین نامه ای براین اساس نوشته شد، ولی قسمت دردسرساز آیین نامه با شدت زیادی اجرا شد و بعد همان طور که دوستان فرمودند ظاهرا چندان اقبالی به ادامه این کار وجود ندارد.

متاسفانه آن اقداماتی که برای خدمات محور شدن داروخانه ها انجام شده، اغلب با یک تعهد گرفته شده و عملا به اجرا درنیامده و تنها نتیجه آیین نامه، ورشکستگی یک سری از  همکاران بوده است.

الان مشکلاتی که فعلا در کف داروخانه است، به عنوان مثال نسخ الکترونیک، تاخیر در مطالبات، کمبودهای دارویی، دارویار و …. چالش ها و دغدغه های زیادی به دنبال داشته است و توانی برای پرداختن به این موضوعات باقی نگذاشته است.

برای اینکه داروساز خدمات ارائه دهد باید دغدغه های ذهنی اقتصادی نداشته باشد و خود اجرای آیین نامه جدید داروخانه ها و مسائل دیگر از جمله صحبت های حذف تعرفه یا طرح دارویاری که تاکنون برای داروخانه ها علی رغم گفته ها پرداختی نداشته باعث می شود که داروساز تمرکز لازم را نداشته باشد.

علاوه بر این، اگر قرار است داروخانه ها بیمار محور باشند باید خود دانشکده های داروسازی هم آموزششان به این سمت برود.

هادی احمدی، عضو هیات مدیره نظام پزشکی البرز

یک عده از دوستان جوان و کم تجربه در سازمان غذاودارو که البته احترامشان و درجه علمی شان قابل ارزش است، ولی تجربه کار ندارند، از پشت اتاق های شیشه ای می خواهند برای 14 هزار داروخانه تصمیم گیری کنند، کسانی که سن شان کمتر از سی سال است و تجربه کافی در میدان داروخانه ندارند و نمی توانند معضلات و گرفتاری های داروساز حاضر در داروخانه را درک کنند، باید از خرد جمعی و نخبگان این صنف کمک بگیرند والا گام برداشتن به سمت افق های دلنشین و کهکشانی، به توهم تبدیل می شود.

مهدی زارعی، رئیس شورای عالی داروخانه ها

شرح وظایفی که چه از گذشته چه در یکی دو سال گذشته برای داروسازان کشورمان مطرح بوده، واقعا با استانداردهای جهانی همخوانی دارد و همه مبتنی بر اسناد و پروتکل های درمانی بین المللی تدوین شده و در این رابطه چیزی کم نداریم اما من مشکل را سیستم می دانم، البته ممکن است کمبود آموزش یا کم کاری از طرف داروسازان باشد، خدمات اولیه ای که جزو شرح وظایف تعریف شده است در داروخانه انجام نمی شود، اما واقعیت این است که متولی وزارت بهداشت و سیستمی است که در داروخانه استوار شده است.

در کشورهایی مانند انگلستان و کانادا که متولی خدمات پزشکی و دارویی، دولت ها هستند خدمات بهتر از کشورهای دیگر انجام می شود؛ چون مسئله هزینه فایده برای دولت است و همه می دانید سرویسی که داده می شود در بلند مدت موجب صرفه جویی در بودجه درمان می شود و به این دلیل دولت ها پیگیر آن هستند و گام های اجرایی آن را عملیاتی می کنند ولی متاسفانه در کشور ما این موضوع تعریف نشده است

بنابراین پیشنهاد علمیاتی این است که سیستم بهداشت درمان باید به درستی تعریف شود. باید تعریف جامعی شود که خروجی داروساز یا کاری که داروساز در داروخانه انجام می دهد چیست و چگونه بر سلامت مردم تاثیر می گذارد و دولت هم باید در این مسیر گام بردارد ولی متاسفانه دولت های ما نخواسته یا نمی خواهد خروجی تعریف شود، شرح وظایف ها کلی نوشته می شوند ولی باید پروتکل ها یا بسته هایی باشد که آن بسته ها باعث شوند خروجی برای دولت مثبت شود